မဟာေဗာဓိ

ပထမံ ေဗာဓိပလႅကၤ ံ၊ ဒုတိယဥၥ အနိမိသံ။

တတိယံ စကၤမံ ေသဌံ၊ စတုတၳံ ရတနာဃရံ။

ပဥၥမံ အဇပါလဥၥ၊ ဆဌံစ မုစလိႏၵကံ။

သတၱမံ ရာဇာယတနံ၊ သတၱဌာန မဟံ နေမ။

ဘုရားရွင္ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ရရွိေတာ္မူရာ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီး တစ္၀ို္က္တြင္ လာေရာက္ ၾကည္ညိဳဖူးေျမာ္ၾကေသာ သူေတာ္စင္တုိ႕ျဖင့္ စည္ကားေနပါသည္၊ အတုိင္းတုိင္း အျပည္ျပည္မွ လာေရာက္ ၾကေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႕၏ ပီတိျဖင့္ဖုံးလႊမ္းေနေသာ အသြင္အျပင္တုိ႕မွာ ျမင္ရသူတုိ႕ကုိပါ ၾကည္ႏူးေစ ပါသည္၊ ဆိတ္ျငိမ္စြာတရားရႈမွတ္ေနေသာ ေယာဂီတုိ႕သည္ ရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္ေနေသာ ဓမၼသံစဥ္ႏွင့္ အညီ ျငိမ့္ေညာင္း ပဏာတင့္လွသည္၊ ဘုရားရွင္သည္ အတုမဲ႕ဉာဏ္ရွင္ျဖစ္ေတာ္ျပီးေနာက္ တစ္ေနရာလွ်င္ ခုႏွစ္ ရက္စီစံေသာ ဗုဒၶ၀င္ အစ ဌာနျမတ္မ်ားကုိ ၾကည္ၾကည္ႏူးႏူးဖူးေျမာ္ရသည္မွာ ရင္တြင္းစိမ့္စိမ့္၊

ပတ္၀န္းက်င္တစ္ခုလုံးသည္ သာယာ ေနသည္၊ ႏုိင္ငံတကာမွလာေရာက္ၾကေသာ သူေတာ္စင္တုိ႕၏ ရြတ္ ဖတ္သံသည္ ၀န္းက်င္တစ္ခုလုံးကုိ ပဲ႕တင္ထပ္ေနသလုိရွိေနသည္၊

မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ျမတ္သည္ ဂယာရြာတြင္ရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႕၏ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အဦး ျဖစ္သည္၊ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီးသည္ ပတၱနားျမိဳ႕ေတာ္မွ ၁၁၅ ကီလုိမီတာေ၀းျပီး ဗီဟာျပည္ နယ္တြင္ရွိသည္၊ ေမာရိယအင္ပါယာ၏အရွႈင္ အေသာကမင္းတရားၾကီးတည္ထားခဲ႕ျခင္းျဖစ္သည္၊ 

လြန္ခဲ႕ေသာ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ငါးရာက ေဂါတမအႏြယ္၀င္ သိဒၶတၳမင္းသား သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ ရရွိ ေတာ္မူရာ ေနရာတြင္အထြတ္ အျမတ္ထားကုိးကြယ္ခဲ႕ျခင္းျဖစ္သည္၊ အစဥ္အလာအားျဖင့္ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ျမတ္သည္ ကမၻာတစ္၀န္းလုံးမွ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႕၏ အထြတ္အျမတ္ထားရာ ေနရာျဖစ္ခဲ႕သည္၊ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ကမၻာအရပ္ရပ္မွလာေရာက္ျပီး အတုမဲ႕ဆရာသခင္အား ပူေဇာ္ၾကသူတုိ႕မွာ သန္းခ်ီျပီးရွိ သည္၊

ခရစ္၁၂ရာစုတြင္ ဂယာ၀န္းက်င္ႏွင့္ အနီး အနားေက်းရြာတုိ႕သည္ မူဆလင္စစ္သားမ်ား၏ က်ဴးေက်ာ္သိမ္း ပိုက္ျခင္းကုိ ခံခဲ႕ရျပီးလွစ္လ်ဴရႈျခင္းခံခဲ႕ရျပန္သည္၊ ခရစ္ ၁၆ ရာစုတြင္ ဟိႏၵဴသူေတာ္စင္ တစ္ပါးသည္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ အနီးအနားတြင္ အေဆာင္ငယ္တစ္ခု ေဆာက္လုပ္ခဲ႕သည္၊ ေဆာက္လုပ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္၏ အမည္မွာ မဟန္႕ျဖစ္သည္၊ သူသည္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႏွင့္ အနီး၀န္က်င္ရွိ အေဆာက္ အဦး တုိ႕ကုိ ပုိင္ဆုိင္သူ အျဖစ္ေၾကျငာျပီး ထုိေနရာတစ္၀ုိက္တြင္ အၾကီးမွဴးျဖစ္ခဲ့သည္၊

ခရစ္ ၁၇ ရာစုႏွင့္ ၁၉ရာစုမ်ားတြင္ ျမန္မာဘုရင္မ်ားသည္ သံတမန္မ်ားေစလႊတ္ျပီး လုံေလာက္ေသာ ဘ႑ာေတာ္မ်ားျဖင့္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီးကုိ ျပင္ဆင္ျခင္း၊ အစားထုိးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ႕သည္၊ ျဗိတိသွ် အရာရွိတစ္ခ်ိဳ႕တုိ႕မွာလည္း မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီး အစားထုိးျပဳျပင္မႈတြင္ အေရးပါ အရာေရာက္ခဲ႕ၾကသည္၊ 

အကၽြႏု္ပ္တုိ႕သည္ ဆာ အလက္ဇန္ဒါ ကာနင္ဟန္( Sir Alexander Cunninggham ) ဆာ အက္ဒြင္ အာႏုိး

( Sir Edwin Arnold ) ဟာမီတန္ ဘူခ်နန္ ( Hamilton Bchannan ) ရာဇင္ဒရာလာ မိၾတ ( Rajendralal Mitra ) ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာဆုိင္ရာ အေမြအႏွစ္ သမုိင္းတုိ႕ကုိ ျပန္လည္ ေဖာ္ထုတ္ၾကေသာသူမ်ား ထိမ္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ခဲ႕ ၾကေသာ သူမ်ားကုိ ဘယ္ေတာ့မွ ေမ့ႏုိင္မည္မဟုတ္ပါ၊

ခရစ္ ၁၈၉၂ တြင္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ သားဗုဒၶဘာသာ ၀င္သူေတာ္စင္ အနာဂါရိကဓမၼပါလသည္ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ျမတ္သုိ႕ ဘုရားဖူးအျဖစ္လာေရာက္ခဲ႕သည္၊ အနာဂါရိကဓမၼပါလသည္ သူေတြ႕ျမင္လုိက္ရေသာ မဟာေဗာဓိေစတီ၀န္က်င္မွ ဆင္းရဲခ်ိဳ႕တဲ႕ေသာ အေျခ အေနမ်ားက သူ႕ကုိ အထိတ္တလန္႕ျဖစ္ေစခဲ႕သည္၊  အနာဂါရိကဓမၼပါလသည္ မဟာေဗာဓိ ေစတီ ေတာ္ ျပဳျပင္ေရးအတြက္ လုံေလာက္ေသာ ဘ႑ာမ်ားရွိပါ လွ်က္ႏွင့္ တစ္စုံတစ္ရာျပဳျပင္ျခင္းမလုပ္ပဲ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္သူေတာ္စင္တုိ႕၏ လွဴဖြယ္၀တၳဳမ်ားကုိ ဟိႏၵဴဘုန္း ေတာ္ၾကီးက အပုိင္သိမ္းေနသည္ကုိ ျမင္ရေသာအခါ စိတ္ပ်က္၀မ္းနည္းခဲ႕ရသည္၊

ဤသုိ႕ျဖင့္ အနာဂါရိကဓမၼပါလသည္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ကုိ ဟိႏၵဴဘုန္း ေတာ္ၾကီး မဟန္႕အာဏာစက္ လက္တြင္းမွ လြတ္လပ္ရန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ႕သည္၊ သူ၏ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ ထေျမာက္ ေအာင္ျမင္ေစရန္ မဟာ ေဗာဓိ ေစတီေတာ္ျမတ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္သူေတာ္စင္တုိ႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈ လက္ ေအာက္ျပန္ ေရာက္ရန္ အျပည္ျပည္ ဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းကုိ တည္ေထာင္ဖြဲ႕စည္းခဲ႕သည္၊

ကမၻာတစ္၀န္းလုံးမွ ဗုဒၶဘာသာ၀င္သူေတာ္စင္တုိ႕သည္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီး ဗုဒၶဘာသာ ၀င္သူ ေတာ္စင္တုိ႕လက္ေအာက္၌သာ ထားရွိေရးကုိ စတင္ အေရးဆုိလာၾကသည္၊ အနာဂါရိကဓမၼပါလ၏ ေဆာင္ ရြက္ခ်က္တုိ႕သည္ ဟိႏၵဴဘုန္းေတာ္ၾကီး မဟန္႕ကုိ အလြန္အမင္းေဒါသထြက္ေစခဲ႕သည္႕အတြက္ ဗုဒၶ ဘာသာရဟန္းေတာ္မ်ားကုိ ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ တုိက္ခုိက္မႈမ်ားကုိ ညႊန္ၾကားေစခုိင္းခဲ႕သည္၊ အနာဂါရိက ဓမၼပါလည္ ျခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားရွိေနေသာ္လည္း တုန္လႈပ္မႈမရွိခဲ႕ေပ။