အနာဂါရိက ဓမၼပါလ စျဒမုနိ မဟာေထရ္

အိႏၵိယႏုိင္ငံႏွင့္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံတုိ႕ အၾကား ကူးလူးဆက္ဆံမႈသည္ အေသာကမင္းႏွင့္ တိႆမင္းတုိ႕ လက္ထက္တြင္ အျမင့္မားဆုံးျဖစ္ခ့ဲသည္၊ အေသာကမင္းၾသဇာအာဏာသည္ မိမိႏုိင္ငံ အျပင္ အျခား ႏုိင္ငံ မ်ားအေပၚတြင္လည္း သက္ေရာက္ခ့ဲသည္၊ 
အေသာကမင္းသည္ စစ္မတုိက္ရပဲ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ တစ္၀ွမ္းလုံး ကုိ ဓမၼျဖင့္ ေအာင္ႏုိင္သူျဖစ္ျပီး လကၤာ သားတုိ႕ႏွလုံးသား၀ယ္ အေသာကဟူေသာ အမည္ကုိ စြဲျမဲခုိင္မာ စြာေရးထုိးႏုိင္ခ့ဲသည္၊

သားေတာ္မဟိႏၵႏွင့္ သမီးေတာ္သဃၤမိတၱာတုိ႕မွာ လည္းေသးငယ္ ေသာ ကၽြန္းႏုိင္ငံေလးတြင္ အသက္ထက္ ဆုံး သာသနာျပဳေတာ္မူခ့ဲၾကသည္၊ ရွင္မဟိႏၵမေထရ္သည္ ငယ္ရြယ္ႏုပ်ိဳစဥ္ သက္ေတာ္( ၃၂) ႏွစ္တြင္ အရြယ္တြင္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ေရာက္ခ့ဲသည္၊ အႏုရာဓ ပူရျမိဳ႕တြင္ ဘုရင္ေဒ၀ါနံ ပိယတိႆမင္းႏွင့္ အတူ ဗုဒၶသာသနာ့ သမုိင္း မွတ္တုိင္မ်ားစြာကုိ စုိက္ထူႏုိင္ ခ့ဲသည္၊ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ မင္းအဆက္ဆက္တုိ႕သည္ မေထရ္ျမတ္ကုိ ႏုိင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္ၾကီး အျဖစ္ လည္းတန္ဖုိးထားၾကသည္၊

မေထရ္ျမတ္ႏွင့္ေဒ၀ါနံ ပိယတိႆမင္းတုိ႕သည္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ ေရႊေရာင္ ေခတ္ အဆက္ဆက္၏ ဖန္တီး ရွင္မ်ားျဖစ္ခ့ဲၾကသည္၊ ယေန႕ေခတ္တြင္လည္း သီရိလကၤာႏုိင္ငံသည္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ ႏွင့္ပတ္ သက္ ျပီး ေရႊေရာင္ေခတ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္ဆဲပင္ျဖစ္သည္၊ မေထရ္ျမတ္ သည္ ဥတၱိယမင္း လက္ထက္ အႏုရာဓပူရျမိဳ႕၊ ေစတိယပဗၺတ၌၀ါဆုိေတာ္မူစဥ္ သက္ေတာ္ရွစ္ဆယ္ အရြယ္၌ ပရိနိဗၺာန္ျပဳေတာ္မူခ့ဲသည္၊ 

ႏွမျဖစ္ေသာ သဃၤမိတၱာေထရီသည္လည္း ေမာင္ေတာ္မဟိႏၵ မေထရ္လြန္ျပီး ေနာက္ႏွစ္တြင္ အႏုရဓပူရျမိဳ႕ မွာပင္ ဘ၀ဇာတ္သိမ္းခ့ဲသည္၊ ေရွ႕ဆင့္ေနာက္ဆင့္ဆုိ သက့ဲသုိ႕ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ ေရာက္ခ့ဲၾကေသာ အေသာကမင္း၏ ရင္ႏွင့္ခ်စ္၍မျငီးေသာ သားေတာ္ႏွင့္ သမီးေတာ္တုိ႕သည္ သာသနာေတာ္၏ တာ၀န္ကုိ အသက္ထက္ဆုံး ထမ္းေဆာင္သြားခ့ဲၾကသည္၊ အေသာက္မင္းသည္ သီရိလကၤာ သာသနာေတာ္ကုိ ရင္မွ ျဖစ္သာ ေသြးျဖင့္ ေရးထုိးႏုိင္ခ့ဲသူျဖစ္သည္၊

 ေဒ၀ါနံပိယဒႆီ အေသာကမင္းႏွင့္ ေဒ၀ါနံ ပိယတိႆမင္းႏွစ္ပါးတုိ႕သည္ ေနမင္း၊ လမင္းတုိ႕အလား သာသနာ့ေ၀ဟင္တြင္ အစဥ္ထြန္းလင္းေနဦးမည္သာျဖစ္သည္၊

ႏုိင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္၊ အိႏၵိယႏုိင္ငံ၏ အေျခခံဥပေဒကုိ ဦးေဆာင္ေရးဆြဲသူ၊ တရားေရးပညာရွင္ ေဒါက္တာ ဘင္မရာအုိ ရမ္ဂ်ိ အမ္ေဘဒကာသည္ အမ်ားအားျဖင့္ ဇာတ္နိမ့္မ်ားဟုေခၚေ၀ၚသမုတ္ျခင္း ခံရေသာ အိႏၵိယႏုိင္ငံသား ငါးသိန္းႏွင့္အတူ (၁၉၅၆) ခုႏွစ္ ေအာက္တုိဘာလ( ၁၄)ရက္ တနဂၤေႏြေန႕ တြင္ နာဂပူျမိဳ႕၌ ျမန္မာႏုိင္ငံသား ကုသိနာရုံဆရာေတာ္ၾကီး ဦးစျႏၵမုနိထံမွ သရဏဂုဏ္သုံးပါးႏွင့္ ငါးပါးသီလ တုိ႕ကုိ ခံယူေဆာက္တည္ခ့ဲျပီး ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အျဖစ္ခံယူခ့ဲၾကသည္။

ဆုိပါကူးေျပာင္းမႈသည္ အိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္ ၾကီးက်ယ္ ထင္ရွားခ့ဲသည္၊ ဤျဖစ္ရပ္သည္ ဗုဒၶဘာသာ ကုိစိတ္၀င္ စားၾကေသာ အိႏၵိယႏုိင္ငံသားမ်ားအတြက္ ဂုဏ္ယူဖြယ္ျဖစ္သက့ဲသုိ႕ အားတက္ဖြယ္ရာ လည္း ျဖစ္ခ့ဲသည္၊ ဗုဒၶဘာသာကုိ သက္၀င္ယုံၾကည္လာၾကေသာ ေနာင္လာေနာက္သားမ်ိဳးဆက္တုိ႕ သည္ ျမန္မာရဟန္းေတာ္ မ်ားကုိေလးစား ၾကည္ညိဳၾကသည္၊ 

မဟာရ႒ျပည္နယ္သား ဗုဒၶဘာသာမ်ား သည္ ဦးစျဒရမုနိမဟာေထရ္ျမတ္ကုိ ျမတ္ျမတ္ႏုိးႏုိး တန္ဖုိးထားၾက သည္၊ ရဟန္းေတာ္မ်ားကုိလည္း ရုိေသေလးစားစြာဆက္ဆံၾကသည္၊ ကုသိနာရုံကုိ ယေန႕တုိင္ ထင္ထင္ ရွားရွားမွတ္မွတ္သားသား ရွိေစရန္ အားထုတ္ၾကိဳးပမ္းခ့ဲသူမွာလည္း ဦးစျဒမုနိမဟာေထရ္ျမတ္ ပင္ျဖစ္သည္။

ဆရာေတာ္သည္ ရွင္သာမေဏဘ၀ကပင္ အိႏၵိယႏုိင္ငံတစ္ခြင္ေျခဆန္႕ျပီး ဟိႏၵဴဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ား၊ လူ ပညာရွိမ်ားထံ ဟင္ဒီစာေပႏွင့္ သကၠတစာေပတုိ႕ကုိ ေလ့လာသင္ယူခ့ဲသည္၊ ဆရာေတာ္ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံ သုိ႕ေရာက္ရွိခ့ဲျခင္း၏ ေနာက္ခံ သမုိင္းသည္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသား အနာဂါရိကဓမၼပါလႏွင့္ ဆက္ စပ္ေနသည္။

(၁၈၉၁) ခုႏွစ္တြင္ သီရီလကၤာႏုိင္ငံသား အနာဂါရိကဓမၼပါလသည္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶဂယာေဒသရွိ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္သုိ႕ ေရာက္ရွိခ့ဲသည္၊ အနာဂါရိကဓမၼပါလေတြ႕ျမင္ လုိက္ရေသာ အေျခအေန မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာျဖစ္ခ့ဲသည္၊

ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား သဒၶါတရားထက္သန္စြာ လွဴဒါန္းၾကေသာ လွဴဖြယ္မ်ားကုိ ဟိႏၵဴဘုန္းေတာ္ၾကီး မဟန္႕က သိမ္းပုိက္ေနသည္ကုိ မ်က္၀ါးထင္ထင္ေတြ႕လုိက္ရသျဖင့္ ထိတ္လန္႕ခ့ဲရသည္၊ ဤသုိ႕ျဖင့္ အနာဂါရိက ဓမၼပါလသည္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ကုိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား၏ လက္၀ယ္သုိ႕ျပန္ လည္ ေရာက္ရွိေရးႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာျပန္လည္ထြန္းကားေရးအတြက္ အားသြန္ ခြန္စုိက္ ၾကိဳးပမ္းေတာ့သည္၊ အိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္ မဟာေဗာဓိအသင္းကုိလည္း ထူေထာင္ခ့ဲသည္၊

အနာဂါရိလကဓမၼပါလႏွင့္အေမရိကန္ႏုိင္ငံသားဗုိလ္မွဴးၾကီး ေအာ္လေကာ့တုိ႕သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ ရန္ကုန္ျမိဳ႕၊ မႏၱေလးျမိဳ႕၊ ေမာ္လျမိဳင္ျမိဳ႕၊ စစ္ေတြျမိဳ႕မ်ားသုိ႕လည္း မဟာေဗာဓိအသင္းမ်ား ထူေထာင္ ႏုိင္ရန္ေရာက္ ရွိခ့ဲသည္၊ စစ္ေတြျမိဳ႕သုိ႕ ေရာက္စဥ္ မဟာာေဗာဓိ အသင္း ဖြဲ႕စည္းေရး အခမ္း အနားတြင္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶဘာသာ ျပန္လည္ ထြန္းကားေရး အတြက္ သတၱိ ဗ်တၱိႏွင့္ျပည့္စုံေသာ ရဟန္း၊ သာမေဏ အလုိရွိေၾကာင္း တင္ျပသည္။

ေနာက္ဆုံးတြင္ စႏၵိမာရာမေက်ာင္းတုိက္တြင္ ပိဋကတ္စာေပ သင္ယူေနေသာ ဆရာေတာ္ စျဒမုနိေ ေလာင္းလ်ာ ကုိ ေတြ႕ရွိခ့ဲၾကသည္၊ အနာဂါရိကဓမၼပါလႏွင့္ ေအာလေကာ့တုိ႕သည္ ဆရာေတာ္

 ေလာင္း လ်ာကုိ ရလုိက္သျဖင့္ မ်ားစြာ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ျဖစ္ၾကသည္၊

အနာဂတ္အိႏၵိယ ႏုိင္ငံတြင္ ဗုဒၶဘာသာ ျပန္လည္ထြန္းကားေရး အတြက္လည္း အားတက္သေရာ ျဖစ္ခ့ဲၾက သည္၊ ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဦးစျဒမုနိသည္ အနာဂါရိကဓမၼပါလ၊ ဗုိလ္မွဴးၾကီး ေအာ္လေကာ့ တုိ႕ႏွင့္ လက္တြဲကာ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶဘာသာ ျပန္လည္ ထြန္းကားေရးအတြက္ အသက္ထက္ဆုံး ေဆာင္ရြက္သြားခ့ဲသည္။

သီရိလကၤာႏုိင္ငံသား အနာဂါရိက ဓမၼပါလသူေတာ္စင္၏ ေက်းဇူးျဖင့္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ၾကီးကုိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား စိတ္တုိင္းက် ဖူးေျမာ္ႏုိင္သက့ဲသုိ႕ ရခုိင္တုိင္းရင္းသား ျမန္မာရဟန္းေတာ္ဦးစျဒမုနိ မဟာေထရ္ျမတ္၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားတုိးပြားခ့ဲရျပီး ယေန႕ကုသိနာရုံ ကုိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား စိတ္တုိင္းက် ၾကည္ႏူးခ်မ္းေျမ႕စြာပူေဇာ္ႏုိင္ခ့ဲျပီျဖစ္သည္။ 

ကမၻာ့ေရစီး ေၾကာင္းသည္ အႏွစ္တစ္ေထာင္က်လွ်င္ ကမၻာကုိ တစ္ပတ္ပတ္မိေအာင္စီးသည္ဟု ၾကားဖူး သည္၊ ျမတ္ဗုဒၶ သာသနာေတာ္သည္ အိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္ ႏွစ္ေပါင္း ( ၁၇၀၀) ေက်ာ္ ရွင္သန္ ခ့ဲသည္၊ ခရစ္ႏွစ္ ( ၁၂၀၀) ေနာက္ပုိင္းတြင္ အိႏၵိယႏုိင္ငံမွ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခ့ဲရသည္၊

သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ စီး၀င္သြားခ့ဲေသာ ဗုဒၶသာသနာ့ေရစီးေၾကာင္းသည္လည္းေကာင္း၊ သု၀ဏ္ဏဘူမိ သုိ႕စီး၀င္သြားေသာ ဗုဒၶသာသနာ့ ေရစီးေၾကာင္းသည္လည္းေကာင္း ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္မျပည့္မီပင္ မိခင္တုိင္းျပည္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ၾကီးသုိ႕ ျပန္လည္ေရာက္ရွိခ့ဲျပီျဖစ္သည္၊

ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကုိ မိခင္တုိင္းျပည္ၾကီးသုိ႕ ျပန္လည္ သယ္ေဆာင္ရာတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံသား ဦးစျဒမုနိ မဟာေထရ္သည္ အဓိကေနရာက ပါ၀င္ခ့ဲသက့ဲသုိ႕ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသား သူေတာ္စင္ၾကီး အနာဂါရိက ဓမၼပါလသည္လည္း ေမ့၍ မရစေကာင္းေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၾကီးျဖစ္သည္၊ အဆုိပါပုဂၢိဳလ္ ၾကီးမ်ား ကုိ ေခတ္သစ္ ဗုဒၶသာသနာ့ သမုိင္းတြင္ ထာ၀စဥ္ထြန္းလင္းေနမည့္ ၾကယ္စင္ၾကီးမ်ားဟု ဆုိလွ်င္ ရႏုိင္ပါ ေတာ့သည္။ 

သီရိလကၤာႏုိင္ငံ၊ ျမန္မာေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီးထုတ္ေ၀ေသာ တတိယ အၾကိမ္ေျမာက္ "လကၤာတမန္" မဂၢဇင္းတြင္ ေဖာ္ျပခ့ဲေသာေဆာင္းပါးျဖစ္သည္၊