ေရွဦး ဗုဒၶတကၠသုိလ္ၾကီးမ်ား

အိႏၵိယႏုိင္ငံသည္ ေခတ္အဆက္ဆက္ကတည္းကပင္ ဘာသာေရး၊ ပညာေရး၊ ဒႆနဆုိင္ရာအေတြး အေခၚမ်ားျဖင့္ မႈံးျခယ္ထားေသာ ႏုိင္ငံၾကီးျဖစ္သည္၊ ကမၻာ့ဘာသာၾကီးမ်ားအျဖစ္ ဟိႏၵဴဘာသာ၊ ဗုဒၶဘာသာ၊ ဂ်ိန္းဘာသာႏွင့္ ဆစ္ခ္ဘာသာတုိ႕မွာထင္ရွားသည္၊ ပညာေရးအေနအားျဖင့္ ေရွးဦး တကၠသုိလ္ၾကီးမ်ားေပၚ ထြန္းရာေဒသၾကီးျဖစ္သည္၊ 

 The ancient taxila area, its borderlands

အေတြးအေခၚဒႆနဆုိင္ရာ အေနႏွင့္ မူမ်ားျပားလွသည္၊ ဟိႏၵဴဒႆန၊ ဗုဒၶဒႆန၊ ဂ်ိန္းဒႆန၊ ဆစ္ဒႆန၊ ေယာဂဒႆန၊ ဂႏၶီဒႆန၊ ကရိရွနမူရတိဒႆနစသည္ျဖင့္ ယေန႕တုိင္ေအာင္ပင္ အေရွ႕အေနာက္ကမၻာမ်ားက ေလးစားရေသာ အေတြး အေခၚအယူအဆမ်ားထြက္ေပၚလွ်က္ရွိသည္၊

အိႏၵိယႏုိင္ငံ၏ ေစာဆုံးတကၠသုိလ္ၾကီးဟုဆုိႏုိင္ေသာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးသည္ ဇာတကမ်ားတြင္တကၠသီလာ သည္ထင္ရွားသည္၊ အိႏၵိယႏုိင္ငံတစ္၀ွန္းကမင္းညီမင္းသားတုိ႕သည္ တကၠသီလာ သုိ႕ သြားေရာက္ျပီး မင္းတုိ႕ တတ္အပ္ေသာ ပညာရပ္မ်ားကုိ သင္ယူၾကရသည္၊ ယခင္ကအိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္ ပါရွိျပီး ယေန႕ေခတ္ ပါကစၥတန္တြင္ရွိေနေသာ တကၠသီလာ( taxila) သည္ UNESCO အထိမ္းသိမ္းခံ ကမၻာ့ အေမြ အႏွစ္ျဖစ္သည္၊

တကၠသီလာသည္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာဆုိင္ရာ အထင္ကရေနရာၾကီးျဖစ္သည္၊ စာေပမ်ားတြင္ ဂႏၶာရတုိင္း၊ တကၠသီလာ အျဖစ္ေဖာ္ျပၾကသည္၊ တရုတ္ခရီးသြားျဖစ္ေသာ ဖာယီယန္(Fa-Hien)ႏွင့္ ဟူယင္ဆန္( Hieun- Tsang) တုိ႕ေရာက္ရွိလာျပီး သူတို႕ခရီးသြားမွတ္တမ္းတြင္ မွတ္တမ္းတင္ ထားၾက သည္၊ ထုိ႕အျပင္ နာလႏၵာ တကၠသုိလ္ ၾကီးမွာလဲ အိႏၵိယႏုိင္ငံေရွးေဟာင္း ပညာဆည္းပူးရာ ဌာနၾကီးျဖစ္သည္၊ နာလႏၵာသည္ ယေန႕တုိင္ေအာင္ပင္ ကမၻာအရပ္ရပ္မွ ပညာလာေရာက္သင္ ယူေနၾကေသာ ပညာရွင္၊ ပညာ သင္မ်ားႏွင့္ စည္ကားေနသည္၊

၀ိကရမသီလာ၊ ဥဒႏၱပူရီတုိ႕မွာလဲ ထင္ရွားေသာ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးမ်ားျဖစ္ခ့ဲၾကသည္၊ အထက္ပါေက်ာင္းေတာ္ၾကီးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာဆုိင္ရာ အေတြးအေခၚမ်ား၊ ဟိႏၵဴဘာသာ ဆုိင္ရာ အေတြး အေခၚမ်ား ေပၚထြက္ရာ ၀ိဟာရၾကီးမ်ားျဖစ္ၾကသည္၊ အသဂၤ၊ ၀သုဗႏၶဳ၊ နာဂဇုနဟူေသာ မဟာယာနေက်ာင္း ေတာ္သားၾကီးမ်ားသည္ ဆုိပါတကၠသုိလ္ၾကီးမ်ားႏွင့္ နီးစပ္ခ့ဲၾကသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္၊ 

 The great Nalanda University, India

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ မႏၱေလးသာသနာ့တကၠသုိလ္၊ ရန္ကုန္သာသနာ့တကၠသုိလ္၊ သီတဂူကမၻာ့ ဗုဒၶတကၠသုိလ္၊ ေထရ၀ါဒတကၠသုိလ္စသည္ျဖင့္ ပညာသင္ယူရာဌာနၾကီးမ်ားကုိ တကၠသုိလ္ဟုေခၚသည္၊ ဂႏၶာရတုိင္းရွိ တကၠသီလာ ပညာသင္ယူရာဌာနၾကီးကုိ အေလးျပဳေခၚထားျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆုိႏုိင္သည္၊

အိႏၵိယႏုိင္ငံသည္ ျပည္နယ္ ႏွစ္ဆယ့္ရွစ္ခုျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ကမၻာ့ လူဦးေရ ဒုတိယအမ်ား ဆုံး ႏုိင္ငံၾကီးျဖစ္ကာ ရာသီဥတုစုံျပီး မယုံႏုိင္ေလာက္ ကုိးကြယ္မႈမ်ားျပားေသာ ႏုိင္ငံၾကီးျဖစ္ သည္၊ ေရွးေဟာင္း သမုိင္းမ်ားတြင္ အဓိက လူမ်ိဳးစုၾကီးႏွစ္စုကုိ ေဖာ္ျပေလ့ရွိသည္၊ ယင္းလူမ်ိဳးႏွစ္စုမွာ အာရယန္ႏွင့္ ျဒာဗီဒီယန္တုိ႕ျဖစ္သည္၊ 

အိႏၵိယႏုိင္ငံ၏ ေတာင္ပုိင္း အက်ဆုံးျပည္သည္ တမီးနာဒူးျပည္နယ္ျဖစ္ျပီး ျဒာဗီဒီယန္တုိ႕၏ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဘာသာ၊ စာေပ၊ အႏုသုခုမ ထြန္းကားရာ ေဒသၾကီးျဖစ္သည္၊ ေရွးယခင္ကတည္းကပင္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ နီးစပ္ေသာ ေဒသၾကီးျဖစ္ခ့ဲသည္၊ ေမာရိယအင္ပါယာ အေသာမင္းတရား၏ သားေတာ္မဟိႏၵႏွင့္ သမီးေတာ္ သဃၤမိတၱာ ေထရီ တုိ႕သည္ တမီးနာဒူးျပည္ႏွင့္ ကပ္လွ်က္ရွိေသာ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ ၾကြေရာက္ ခဲ့ၾကသည္၊ တတိယ သဂၤါယနာ အျပီးတြင္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ေတာင္ပုိင္းသုိ႕ ဗုဒၶသာသနာေတာ္သည္ အရွိန္အဟုန္ႏွင့္ ေရာက္ရွိ လာေတာ့သည္၊

တတိယ သဂၤါယနာတြင္ သံဃာေတာ္မ်ားစစ္ေဆးအတည္ျပဳထားေသာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားသည္ မဟိႏၵမေထရ္ ျမတ္ႏွင့္ အတူ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ( သီဟဠဒီပ) သုိ႕ ေရာက္လာသည္၊ ပိဋကတ္ေတာ္ အစုံသည္ ထုိစဥ္ကတည္း ကပင္ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းႏွင့္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံတုိ႕တြင္ အခုိင္အမာတည္ရွိေနျပီျဖစ္ သည္၊ 

မဟာယာန ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးမ်ားကုိသာမက ေထရ၀ါဒႏုိင္ငံမ်ားသုိ႕ပါ ေရာက္ရွိလာေသာ ခရီးသည္မွာ ဖာဟီယန္ ျဖစ္သည္၊ မဇၥ်ိမေဒသတြင္ လွည့္လည္ရင္း ပိဋကတ္မ်ားေရးကူးသည္၊ သုိ႕ေသာ္ မဇၥ်ိမေဒသတြင္ ရွာမေတြ႕ခ့ဲ၊ မိမိတုိင္းျပည္ တရုတ္ႏုိင္ငံတြင္ နာမည္မွ် မၾကားဖူးေသးေသာ ဒီဃနိကာယ္၊ သံယုတၱနိကာယ္ႏွင့္ အခ်ိဳ႕ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ သီရိလကၤာႏုိင္ငံတြင္ ေရးကူးႏုိင္ခ့ဲသည္၊

အေသာမင္းတရားၾကီးႏွင့္ သားေတာ္ သမီးေတာ္တုိ႕သည္ ျမတ္ဘုရား သာသနာေတာ္အတြက္ ပါဠိပိဋကတ္ ေတာ္မ်ားကုိ အျပည့္ အစုံထိမ္းသိမ္းႏုိင္ခ့ဲၾကသည္၊ တတိယ သဂၤါယတနာတြင္ ေျမာက္ပုိင္းသုိ႕ ခြဲထြက္ သြား ခ့ဲေသာ သံဃာအမ်ားစုသည္ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ ျပဳျပင္ေရးသားၾကသည္၊ သံဃာအေရ အတြက္မ်ားျပားစြာျဖင့္ ကက္ရွမီးယား သဂၤါယနာကုိ တင္ခ့ဲၾကသည္၊

ထုိသဂၤါယနာသည္ ဘီ စီ တစ္ရာစု ၀န္းက်င္ဟုပညာရွင္မ်ား အဆုိျပဳၾကသည္၊ ကနိရွကမင္းႏွင့္ ေျမာက္ပုိင္း ဘုရင္ အဆက္ဆက္တုိ႕သည္ ေျမာက္ပုိင္း ဗုဒၶဘာသာကုိ အားေပးၾကသည္၊ တကၠသုိလ္ၾကီးမ်ား ထူေထာင္ကာ ပညာရွင္မ်ားကုိ အားေပးခ့ဲၾကသည္၊ ပညာရွင္မ်ားကလဲ အဖြင့္က်မ္းၾကီး မ်ားေရးသားခ့ဲၾက၏၊ အသဂၤ၊ ၀သုဗႏၵဳ၊ နာဂဇုနစေသာသူမ်ားသည္ ေျမာက္ပုိင္းဗုဒၶဘာသာ၏ အ႒ကထာဆရာ ၾကီးမ်ားအျဖစ္ ထင္ရွားသည္၊

ထုိအခ်ိန္အထိ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ ေရာက္ရွိသြားေသာ ဘုရားေဟာပါဠိေတာ္တုိ႕ကုိ အက်ယ္ဖြင့္ ဆုိ ေရးသား သည့္ အဖြင့္ အ႒ကထာက်မ္းမ်ား အေၾကာင္း အေထာက္အထားက်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ မေတြ႕ရေသးပါ၊ ထုိအခ်ိန္တြင္ အသဂၤ၊ ၀သုဗႏၵဳတုိ႕ႏွင့္ ဂုဏ္ရည္တူ ေထရ၀ါဒ အ႒ကထာဆရာ တစ္ဦး ေပၚထြန္းလာသည္၊

အိႏၵိယႏုိင္ငံ အလယ္ပုိင္းသား အရွင္မဟာဗုဒၶေဃာသပင္ျဖစ္သည္၊ သမႏၱပါသာဒိကာ၊ သုမဂၤလ၀ိလာသိနီ၊ ပပဥၥသူဒနီ၊ သာရတၳပကာသနီ၊ မေနာရထပူရဏီ၊ အ႒သာလိနီ၊ သေမၼာဟ၀ိေနာဒနီ၊ ပဥၥပကရဏအ႒ကထာ၊ ကခၤါ၀ိတရဏီ၊ ဓမၼပဒအ႒ကထာ၊ ပရမတၳေဇာတိကာႏွင့္ ဇာတကတၳ႒ကထာ တုိ႕ျဖစ္သည္၊  ပိဋကတ္သုံးပုံကုိ အ႒ကထာဖြင့္ဆုိခ့ဲသည္၊ 

 Religious ruin of Sri Lanka

ထုိက်မ္းမ်ားတြင္ မဟာယာန၏ အဆုိ အမိန္႕ကုိ တစ္စုိးတစ္စိမွ် မေတြ႕ျမင္ရဟု သုံးသပ္ၾကသည္၊ သုိ႕ေသာ္ အရွင္မဟာဗုဒၶေဃာသ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ မေရာက္မီ ကတည္းကပင္ မဟိႏၵမေထရ္ျမတ္ႏွင့္ ေဒ၀ါနံ ပိယတိႆတုိ႕ ထူေထာင္ခ့ဲေသာ မဟာ၀ိဟာရ၀ါသီဂုိဏ္းသားတုိ႕၏ ေထရ၀ါဒ အေတြးအေခၚမ်ားကုိ မႏွစ္ သက္ေသာ မဟာယာနသုိ႕ယိမ္းသည့္ အယူအဆမ်ားကုိ ႏွစ္သက္ဟန္ရွိသည့္ အဘယဂီရိဂုိဏ္းသား မ်ားေပၚထြန္းေနျပီ ျဖစ္သည္၊

မည္သုိ႕ပင္ျဖစ္ေစကာမူ မဟာ၀ိဟာရ၀ါသီေက်ာင္းတုိက္၊ အဘယဂီရိေက်ာင္းတုိက္တုိ႕သည္ ေထရ၀ါဒ သာသနာေတာ္၏ အထင္ကရတကၠသုိလ္ၾကီးမ်ားျဖစ္ခ့ဲၾကသည္ကား ေသခ်ာလွေပသည္။ နာလႏၵာ တကၠသုိလ္၊ ၀ိကရမသီလာတကၠသုိလ္၊ ဥဒႏၱပူရီတကၠသုိလ္ၾကီးမ်ားထက္ သက္တန္းပုိရွည္သည္၊ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းသား အမ်ားစုသည္ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသုိ႕ ကူးျပီး ေထရ၀ါဒ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ား ကုိ ေလ့လာၾကရသည္။